In Nederland zijn de drie verschillende stromingen ook vertegenwoordigd, van het verspreiden van jihadische leer door o.a. organisaties als Sharie4Holland en Straatdawah (Vidino 2015) tot vreedzame Koranstudies door puristen. Hoewel Nederland dus wel jihadistische groeperingen en organisaties kent, zijn er ook vredige salafistische Moslims.

Burgemeester van Aartsen van Den Haag stelt dat het onderdrukken van het salafisme kan leiden tot een “duister, dicht bolwerk” in reactie op een verbod op de stroming door de Tweede Kamer (Kouwenhoven 2016). Daarnaast stelt ook de AIVD dat het salafisme niet verward moet worden met jihadisme (AIVD 2016). Ineke Roex, onderzoeker aan de UvA stelt ook dat het onverstandig is om de gehele salafistische beweging neer te zetten als jihadisten. Het is onder andere belangrijk dat een geweldloze uitleg van de salafistische leer aanwezig is in het Nederlandse debat (Roex, 2014: 58-59).

Ongeveer 8% van de Nederlandse Moslims is ontvankelijk voor de salafistische leer en het overgrote merendeel hiervan valt onder puriteins of politiek salafisme. Het gebruik van geweld wordt actief gedelegitimeerd en bestreden door verschillende groepen en zij werken ook samen met gemeenten in het bestrijden van radicalisering van o.a. Syriëgangers (Roex 2014: 56-57).

Jihadisten

Jihadisten gaan nog verder dan de andere twee stromingen. Zij geloven dat geweld gebruikt mag worden om de salafistische leer te verspreiden. Dit wordt goed gepraat door het liberaal toepassen van Takfir -het vogelvrij verklaren van afvallige moslims-, een proces dat door politico’s zeer zelden en door puristen vrijwel nooit toegepast wordt (Wiktorowicz 2006: 228-229).

Het is belangrijk te herhalen dat alle drie de groepen als zeer fundamentalistisch gezien kunnen worden maar dat geweld door zowel puristen en politico’s als een grove zonde geïdentificeerd wordt.

Politico's

Na enkele historische conflicten, waaronder het toestaan van Amerikaanse troepen op 'heilig' Saudi-Arabische grondgebied door de puristenelite ten tijde van de eerste golf oorlog, ontstond er een groep jonge salafisten die vonden dat de puristen blind waren voor de werkelijkheid. Om de pure Islam daadwerkelijk te beschermen is het volgens deze groep nodig om actief deel te nemen in het politieke debat. Ze claimen niet meer kennis te bezitten over de Islam, simpelweg dat zij het best uitgerust zijn om haar te verdedigen in de moderne politieke realiteit.

Met deze meer pragmatische blik op de plek van het geloof in de huidige wereld plaatsen de politico's zichzelf tussen de passieve puristen en de gewelddadige jihadisten.

Double click to edit text

Puristen

Wiktorowicz identificeert deze groep als de originele salafisten die zijn oorsprong vindt in Saoedi-Arabië. De Puristen geloven dat het geloof niet verspreid kan worden middels geweld of politieke actie omdat daarbij de menselijke belangen de pure boodschap van de Islam zouden verwateren of zelfs corrumperen. Politiek in het algemeen en democratie in het bijzonder zijn in de ogen van puristen systemen waardoor ‘mensen worden geregeerd door mensen’ terwijl idealiter de wereld door God geregeerd zou worden. In de praktijk steunden de puristen het koningshuis in Saoedi-Arabië omdat een slechte leiding beter was dan geen leiding.

Puristen sluiten zich doorgaans af van de buitenwereld waarbij zij enkel het geloof zouden kunnen verspreiden middels het geven van het ‘goede voorbeeld’. De methoden die door de andere twee stromingen gebruikt worden om de geloofsleer te verspreiden worden door de puristen dus gezien als inmenging van het menselijke rationalisme, met haar falen, in de pure Islam.

"[...] Purists view the jihadis and politicos as two of the most dangerous threats to the purity of Islam"
- Wiktorowicz 2006: 220

Salafisme

Hoewel de salafistische gemeenschap niet uniform is en bestaat uit veel verschillende groepen hebben zij één ding gemeen: salafisten trachten te leven zoals de profeet Mohammed deed. Hiermee proberen zij de ‘pure’ vorm van Islam te beleven (Wiktorowicz 2006: 207). Elke vorm van religieuze innovatie wordt door salafisten afgekeurd en gezien als het afwijken van het correcte pad. Hiermee claimen zij de enige te zijn die de échte’ Islam kennen (ibid.).

Hoewel de salafisten het eens zijn over deze visie ten opzichte van het geloof bestaat er grote discussie over de methoden waarmee gelovigen het échte’ pad kunnen bewandelen. In dit debat over methoden zijn grofweg drie stromingen te erkennen. Voordat deze drie stromingen toegelicht worden is het belangrijk op te merken dat elke vorm van generalisatie in het geval van salafisten een vertekend beeld geeft aangezien in principe elke salafistische groep, moskee of organisatie zijn eigen entiteit is. Desalniettemin heeft Wiktorowicz in zijn grondslagleggende ‘Anatomy of the Salafi Movement’ (2006), een driedeling beschreven die handvatten biedt om de interne discussie rond methoden te kunnen begrijpen en onderscheid te maken tussen groepen die fundamenteel van elkaar verschillen.

De Volkskrant

De Volkskrant schrijft vaak over salafisme in de context van gevaar voor de veiligheid in Nederland. Opvallend is dat er ook vaker geschreven wordt over individuen die vervolgd of opgepakt worden omdat ze de wet hebben overtreden en iets te maken hebben met de salafistische leer. Dit leidt ertoe dat veel mensen salafisme alleen maar met deze ‘ foute’ individuen associëren. Er is weinig tot geen aandacht voor een bredere uitleg van salafisme. De leer wordt snel afgedaan als fundamentalistische en gewelddadige islam.

Trouw

Er verschijnen niet veel artikelen in Trouw die direct over salafisme gaan. Wel wordt salafisme vaak genoemd in opiniestukken of verdieping. Over het algemeen wordt in Trouw geprobeerd om het beeld van salafisme in Nederland te matigen. Er verschijnen verschillende artikelen in Trouw die een open benadering van de krant laten zien. Salafisme kan volgens enkele artikelen gevaarlijk zijn, maar de Tweede Kamer vindt een verbod weer niet nodig. De lezer krijgt een vrij genuanceerd beeld.

De Telegraaf

Berichtgeving over salafisme in de Telegraaf verandert door de tijd heen: eerst houdt het zich vooral bij citaten van politici of organisaties als de AIVD/NCTV. Later wordt een frame toegepast waarin salafisme als het ultieme kwaad wordt gezien. Er wordt dan geen onderscheid meer gemaakt in verschillende groepen binnen het salafisme: over het algemeen is salafisme erg orthodox en is het feit dat het aantal salafisme-aanhangers groeit zorgwekkend.

RTL

Over het algemeen is RTL nieuws vrij neutraal in berichtgeving over salafisme. Dit medium geeft vooral een feitelijke weergave van gebeurtenissen en wat partijen of personen hierover zeggen. Ze hebben zelfs meer dan één artikel gewijd aan het verduidelijken van salafisme als islamitische stroming en dat niet elke salafist er radicale gewelddadige gedachten aan over houdt.

Het Parool

Al met al lijken artikelen in het Parool vrij eenzijdig. Zeker sinds de motie Marcouch/Tellegen publiceert het Parool kritische artikelen over het salafisme, waarin salafisme altijd wordt gezien als een ‘probleem’ waar iets aan gedaan moet worden. Slechts een artikel gaat over salafisme als bondgenoot in de strijd tegen terrorisme. In 2016 was er een voorpagina die wel erg suggestief was.

NRC

Het NRC Handelsblad publiceert artikelen met zowel een positief frame als een negatief frame. Er is geen aandacht voor de diversiteit binnen het salafisme, maar wel voor de diversiteit aan meningen over het salafisme. Over het algemeen komt er een vrij gematigd beeld naar voren vanuit NRC; de lezer ziet allerlei verschillende meningen de revue passeren en krijgt niet een dominant frame te zien.

NOS

Over het algemeen verslaat de NOS het salafisme als fundamentalistische stroom. Het komt voor dat salafisme in een adem genoemd wordt met radicalisering waardoor het lijkt alsof salafisme zeer gevaarlijk is. Maar ook wordt er aandacht besteed aan een divers aanbod van nieuwsartikelen. Daardoor wordt het geheel vrij gematigd. NOS lijkt vooral een feitelijke weergave van gebeurtenissen en uitspraken weer te willen geven.

Het Algemeen Dagblad

Het AD lijkt heel erg het kader aan te hangen dat salafisme gelijk staat aan terrorisme. Als er een ander geluid in de krant naar voren komt dan is dit vaak minimaal. Elk artikel over salafisme identificeert het ook als ‘probleem’. Er lijkt nooit een interview met salafisten gedaan te zijn, dus er is geen sprake van wederhoor. De lezer krijgt een eenzijdig beeld waarin geen plaats is voor nuance.

Framing

De term 'frame' verwijst naar een kader waarlangs informatie gezonden danwel ontvangen kan worden. Een frame bepaalt vanuit welk perspectief bepaalde informatie gedeeld wordt maar ook hoe bepaalde informatie geïnterpreteerd kan worden door de ontvanger.

Wie de frames bepaalt, bepaalt welk idee van de werkelijkheid de kijker meekrijgt. Hoe de media deze macht toepassen is onderwerp van vele soorten studies.

Dietram Scheufele presenteerde in 1999 een model waarmee over het ontstaan, de ontwikkeling en het effect van frames en framing nagedacht kan worden.